علت تاخیر گفتار کودکان
منتظر صحبت کردن کودکتان هستید، اما با اینکه هم سن و سالانش شروع به صحبت کردهاند، او هنوز کلمه‌ای نگفته است، یا هنوز نتوانسته جمله‌بندی‌های خوبی انجام دهد. و احتمالاً غیر از شما اطرافیان هم متوجه منظورش نمی‌شوند. شاید هم کلام شما و درخواست‌های شما را به خوبی متوجه شود اما خبری از صحبت کردن نیست. حالا سوالی مهم وجود دارد: علت تاخیر گفتار کودکان چیست؟ آیا مشکلی جدی وجود دارد؟ دلایل دیر حرف زدن کودک چیست؟
در این مطلب به این سوالات مهم پاسخ می‌دهیم؛ چرا که مادر و پدران بسیاری با چشم هایی نگران این سوالات را در جلسات گفتاردرمانی از ما پرسیده‌اند. لطفاً به ادامه‌ی مطلب توجه کنید.
4 علت تاخیر گفتار در کودکان
زمانی که کودک از نظر زبانی به سطح رشدی متناسب با سنش نرسد، دچار تاخیر در رشد گفتار شده است. علت تاخیر گفتار در کودکان میتواند به عوامل مختلفی ربط داشته باشد. ممکن است این تاخیر گفتاری ناشی از موارد زیر باشد:
اگرچه تمام کودکانی که دچار تاخیر در گفتار هستند، اختلال زبان ندارند، اما دیر صحبت کردن میتواند علامتی برای اختلالات ارتباطی و رشدی زبان باشد. در ادامه به برخی از دلایل دیر حرف زدن کودکان اشاره می‌کنیم.
علت 1؛ عوامل ژنتیکی و ارثی در دیر حرف زدن کودک
ممکن است تاخیر گفتار از نسل‌های پیشین به ارث برسد. اگر در خانواده کسی وجود داشته باشد که دچار اختلال زبان است، کودک نیز نسبت به تاخیر رشدی زبان، آسیب پذیر می‌شود. البته از آن‌جایی که محیط اعضای خانواده نیز همانند ژن‌هایشان مشترک است، نمی‌توان به صورت قطعی گفت که علت حرف نزدن کودک ژنتیکی است یا محیطی. با این وجود مطالعات جدید نشان داده است که اختلال تحولی زبان تا حد بالایی میتواند ارثی باشد.
همچنین جهش در ژن‌ها میتواند علت تاخیر کلامی کودک باشد.
علت 2؛ عوامل عصبی و جایگاه زبان در مغز
یکی از فرض‌هایی که در مورد علت تاخیر گفتار در کودکان مطرح می‌شود مربوط به اختلال در عملکرد مغز است.
برای مثال اگر فرایندهای زبانی به خوبی به نیم کره چپ مغز منتقل نشود و طرفی شدگی پردازش های زبانی به طور مناسبی صورت نگیرد، ممکن است در رشد زبان اختلال ایجاد کند. البته این طرفی شدگی زبان، انواع مختلفی دارد که در این مطلب وارد جزئیات آن نمی‌شویم.
اخیراً نیز دانشمندان بر ساختارهای زیرقشری‌ای متمرکز شدند که در یادگیری زبان نقش مهمی دارند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که در کودکان دچار تاخیر گفتاری، اندازه این ساختارها متفاوت است.
علت 3؛ عوامل محیطی و تاثیر تربیت بر گفتار و زبان
آیا محیط خانه از نظر ارتباطی و کلامی غنی است؟
پدر و مادر با یکدیگر و با کودک صحبت می‌کنند یا کم حرف هستند؟
آیا می‌دانید یادگیری زبان تا حد بسیار زیادی به ورودی‌های محیطی بستگی دارد؟
هر چقدر محرک‌های محیطی غنی‌تر باشد، رشد زبان در کودک بهتر می‌شود. محیط‌هایی که کودک را به اندازه کافی در معرض محرک‌های کلامی قرار نمی‌دهد، میتواند به تاخیر در گفتار کودک منجر شود. عواملی مانند:
- تحصیلات
- مهارت‌های کلامی والدین
- ارتباط با همسالان
- حمایت خانواده
میتواند یادگیری زبان را در کودک تحت تاثیر قرار دهد. اگر محیط این منابع را فراهم نکند، توانایی کودک برای گفتار کاهش می‌یابد.
یکی دیگر از عواملی که میتواند علت تاخیر گفتار در کودکان باشد، به وجود استرس در محیط مربوط است. افزایش اضطراب و فشارهای خانوادگی هم کیفیت زبانی پدر و مادر را کم میکند و هم توانایی کودک برای یادگیری از این زبان را کاهش میدهد.
همچنین تاخیر گفتار در کودکان میتواند بر اثر نحوه تعامل والدین با کودک به وجود آید. به عنوان مثال زمانی که به کودک اجازه داده می‌شود در محیط خود کاوش کند یا این که پدر و مادر یا مراقب مدام با او صحبت کنند، رشد زبان به نحو بهتری صورت میگیرد.
البته لطفاً قبل از اینکه خودتان را برای محیط خانه مقصر بدانید، توجه کنید که عوامل محیطی تنها بخشی از علل ابتلا به اختلالات گفتار و زبان هستند و تاثیرات عوامل دیگر (مثل ژنتیک) را نباید دست کم بگیرید.
علت 4؛ عوامل شناختی و ذهنی و علت تاخیر گفتار کودکان
فرآیندهای شناختی مثل:
- توجه و تمرکز
- ادراک صداها
- حافظه
- و…
اکتساب زبان را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اگر در هر کدام از این فرآیندها نقص وجود داشته باشد، تحول زبان دچار مشکل می‌شود. برای مثال تحقیقات نشان داده است که کودکان دچار تاخیر گفتاری، در پردازش شنیداری و درک صداهای گفتاری دچار مشکل هستند. یکی دیگر از این نقص‌های شناختی نیز به ظرفیت محدود پردازش کودک مربوط می‌شود. کودکانی که نمی‌توانند درون دادهای کلامی را ذخیره و پردازش کنند، دیرتر صحبت می‌کنند. اختلال در فرآیندهای حافظه یا توجه نیز میتواند یکی دیگر از دلایل دیر حرف زدن کودک باشد.
دقت کنید که حافظه کلامی متفاوت از حافظه فضایی یا حافظه رَویه ها است. مثلاً کودک شما ممکن است بتواند مسیر خانه اقوام را به خوبی به خاطر بسپارد اما برای ذخیره اطلاعات کلامی، حافظه خوبی نداشته باشد.
توجه کنید که تشخیص این موارد تخصصی است و صرفاً در جلسات گفتاردرمانی یا کاردرمانی توسط تراپیست صورت میگیرد.
علت تاخیر گفتار در کودکان بر اساس سن
در هر سن خاصی نقاط عطفی در رشد و تحول زبان وجود دارد که کودک باید به آن برسد. اگر کودک تا آن سن به این نقاط عطف دست نیابد، به این معناست که تحول گفتار او دچار تاخیر است. در ادامه به این نقاط عطف و علت حرف نزدن کودک بر اساس سن را بررسی می‌کنیم.
علت حرف نزدن کودک 18 ماهه
تا 18 ماهگی کودک باید بتواند حدود 50 کلمه را بیان کند. همچنین تقریبا 25 درصد گفتار او باید واضح و قابل فهم باشد. اگر یک کودک 18 ماهه شود و نتواند به این سطح تحول زبان برسد، ممکن است دلایل محیطی، ژنتیکی یا شناختی داشته باشد. برای بررسی بیشتر به گفتاردرمانی مراجعه کنید.
علت حرف نزدن کودک دو ساله
بیش از 50 درصد گفتار یک کودک دو ساله باید دو کلمه‌ای باشد. (مثل: آب بده. بریم دد. بابا بیا.) او باید بتواند کلمات را در کنار هم به کار ببرد. همچنین در این سن 50 درصد گفتار کودک باید برای دیگران مفهوم باشد. زمانی که گفتار کودک دو ساله قابل فهم نیست یا تک کلمه‌ای است، باید برای بررسی های بیشتر به گفتار درمانی مراجعه کرد.
علت حرف نزدن کودک سه ساله
کودک سه ساله باید بتواند جملات ساده‌ای را به طور صحیح بیان کند. اگر کودک در جمله سازی مشکل دارد، باید به تاخیر زبان شک کرد. علاوه‌بر این، 75 درصد گفتار کودک در این سن باید برای همه واضح و قابل فهم باشد. اگر کودک نتواند تا 3 سالگی به این نقاط عطف برسد، باید دلایل ژنتیکی، محیطی، شناختی و عصب شناختی آن بررسی شود و برای رشد زبانی او مداخله ی تخصصی صورت بگیرد.
علت حرف نزدن کودک 4 ساله
زمانی که کودک به 4 سالگی می‌رسد، باید جملاتش طولانی و دستور زبان آن‌ها صحیح باشد. کم کم قادر به تعریف کردن داستان است و همچنین دیگر تمام گفتار کودک برای دیگران قابل فهم است.
نرسیدن به این توانایی‌ها تا سن 4 سالگی، میتواند به دلایل مختلفی از جمله وجود اختلال زبان، عوامل ژنتیکی یا فقر کلامی محیط باشد و لزوم گفتاردرمانی را برای این کودکان ایجاب میکند.
علت حرف نزدن کودک 7 ساله
کودک 7 ساله دیگر میتواند گفتار را به طور کامل درک کند و توانایی تعریف کردن و بیان داستان را نیز دارد. در این سن کودک توانمندی سواد آموزی را بدست آورده است و میتواند به مدرسه برود. اگر گفتار کودک در 7 سالگی ساده و غیر قابل فهم است یا دستور زبان ابتدایی را به درستی به کار نمی‌برد، بررسی علل زیربنایی احتمالی مثل اختلالات زبانی، هوشی، شناختی، روانی لازم است.
سخن آخر
در این مقاله به بررسی علت تاخیر گفتار در کودکان پرداختیم. این علل شامل دلایل زیربنایی مختلفی مثل عوامل ژنتیکی، عصب شناختی، محیطی و شناختی می‌شوند. عوامل ژنتیکی به وجود اختلال زبان و تاخیر گفتاری در خانواده یا ژن ها مربوط می‌شود. دلایل عصب شناختی نیز به ضعف در ساختارهای مغزی موثر در یادگیری زبان اشاره میکند. اگر محیط کودک از نظر محرک کلامی غنی نباشد یا این که استرس و فشار زیادی در محیط وجود داشته باشد، کودک میتواند دچار تاخیر گفتاری شود. اختلال در فرآیندهای شناختی زیربنای یادگیری زبان مثل ادراک، حافظه و توجه نیز از دلایل دیر به حرف آمدن کودک است.
نویسنده
